Najstarsi Polacy

Artykuł – Najstarsi Polacy (Gazeta Senior)

100+ Długowieczność człowieka od dawna jest tematem przyciągającym uwagę nie tylko tych, który chcieliby zapewnić sobie długie i zdrowe życie, ale też ciekawych odpowiedzi na pytanie, jak długo może żyć człowiek.

Naprzeciw tym pytaniom, w 1990 roku w Los Angeles, lekarz i gerontolog dr L. Stephen Coles współtworzył Gerontology Research Group (pol. Gerontologiczna Grupa Badawcza), organizację naukową zajmującą się badaniami nad zdrową starością i długowiecznością pod kątem biologicznym, w celu opóźnienia procesu starzenia się oraz demograficznym, włącznie z uwierzytelnianiem wieku najstarszych osób na świecie. Dr Coles stworzył zespół korespondentów z wielu krajów oraz kierował jego pracami aż do swojej śmierci w 2014 r., a po nim obecnym dyrektorem jest Robert Young z Atlanty. Mit długowieczności, jakoby ludzie mieli żyć 130 lat i więcej, został obalony. Wg stanu wiedzy na 1 stycznia 2015 r., GRG potwierdziło autentyczność 1739 osób we współczesnej historii, które osiągnęły 110 lat życia, a rekordzistką jest 122-letnia Francuzka Jeanne Calment. Superstulatek to naukowy termin osoby, która ukończyła ponad 110 lat życia, a jej wiek jest potwierdzony naukowo wg standardów weryfikacyjnych nakreślonych w 2010 r. przez dra Michela Poulaina z Belgii. Badaniami tego towarzystwa w Polsce zajmuje się lek. dent. Wacław Jan Kroczek, absolwent Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Od 2013 r. do dziś udało mu się rozpoznać 16 osób, które ponad wszelką wątpliwość przekroczyły 110 lat życia. Obszarem zainteresowania badaczy na stopniu krajowym jest też populacja tzw. semi-superstulatków, czyli osób powyżej 105 lat. W 2015 r. założono stronę internetową www. najstarsipolacy.pl z misją, aby nie tylko rozpoznać Najstarszych Polaków, lecz również poznać historie ich życia.

Wg wstępnych wyników badań z demografii długowieczności, zaledwie 1 na 1000 stulatków osiąga wiek 110 lat; udział mężczyzn w grupie wiekowej 105+ wynosi około 10%. Liczba naszych rodzimych semi-superstulatków i superstulatków, zarówno żyjących, jak i historycznych, nie jest bardzo wysoka; zwłaszcza w zestawieniu z pokrewnymi obserwacjami w Ameryce Pół- nocnej, Europie Zachodniej, Japonii i Australii. Niemniej, biorąc pod uwagę wyjątkowo trudne tło historyczne Polski w pierwszej połowie XX wieku i następującą trudną sytuację polityczną i gospodarczą w latach PRL, historycznie wysoką emigrację oraz przede wszystkim raczej chłodny klimat z mroźnymi zimami, należy okazać zrozumienie wobec faktu, że Polacy jeszcze nie żyją tak długo, jak zachodni Europejczycy. Pierwszą osobą, która osiągnęła ten wiek w naszym kraju, była Rozalia Milczarek (1869-1981) z miejscowości Niedoradz (woj. lubuskie), a najwyższy wiek (111 lat i 11 miesięcy) osiągnęła Wanda Wierzchleyska (1900-2012) z Warszawy. Udokumentowanie wieku najstarszych Polaków to praca nieomal archeologiczna. Nie zawsze kończy się powodzeniem, wymaga zaangażowania badaczy genealogii oraz życzliwości ze strony rodzin osób długowiecznych. Badacze często napotykają trudności w przypadku osób urodzonych poza wschodnią granicą Polski. Dokonanie przełomu w tej kwestii byłoby możliwe przy wsparciu finansowym, gdyż poszukiwania genealogiczne metryk zabużańskich są kosztowną usługą.

Polska vs Zachodnia Europa Polska polityka senioralna stoi na dobrym poziomie, ale warto pracować nad jej stałą poprawą. Bardzo godny jest dodatek do emerytury z racji ukończenia 100 lat, nie w każdym kraju obecny. Jest też coś, czego nie można kupić za pieniądze – to miłość młodszych pokoleń, która niejako jest spłatą wielkiego kredytu miłości, który zaciągnęliśmy od naszych rodziców, dziadków. W porównaniu do Europy Zachodniej w Polsce spotyka się tradycyjne podejście do opieki nad seniorami rodu i większość stulatków spędza swoją starość w domach rodzinnych. Poprawia się też standard polskich domów seniora. Dwa lata temu bardzo dobre wrażenie zrobiła na mnie wizyta w DPS Anna w Krapkowicach, w którym panuje ciepła atmosfera, seniorzy i ich opiekunowie stanowią wręcz jedną rodzinę, organizują wycieczki, spotkania, a relacjami z tych wydarzeń dzielą się na Facebooku. Może to nie przypadek, że to akurat tam mieszka pani Leonarda, która skończyła 109 lat.

Dzień Szacunku dla Osób Starszych Zmiany w demograficznej piramidzie wieku w Polsce są echem procesów w Europie Zachodniej – następuje starzenie się społeczeństwa, a niska dzietność i emigracja powodują, że mniejszy staje się udział młodszych grup wiekowych. Stąd przewiduje się, że w przyszłości w Polsce instytucja domów seniora będzie coraz bardziej potrzebna, a zapotrzebowanie na lekarzy ze specjalizacją z geriatrii coraz większe. Powinno się wspierać programy aktywizacji osób starszych, np. uniwersytety trzeciego wieku, a geriatria powinna wejść w program studiów medycznych jako oddzielny przedmiot. W Japonii polityka senioralna jest szczególna, a wynika to z wyjątkowej tradycji oddawania czci seniorom rodów. Przykładem tego jest coroczny Dzień Szacunku dla Osób Starszych (jap. Keiro no hi), podczas którego w całym kraju odbywają się różne wydarzenia społeczne, włodarze miast przychodzą z oficjalnymi wizytami do najstarszych mieszkańców, a prefektury publikują informacje o najstarszych osobach w danej prefekturze. W Polsce funkcjonuje Dzień Babci i Dziadka, ale jest to raczej święto rodzinne.

Recepta na długowieczność Długowieczne osoby, które odwiedzam, podają różne przepisy na długowieczność: ascetyczną dietę, unikanie alkoholu, mięsa i słodyczy; inni wcale od nich nie stronią. Ważny jednak jest umiar, nieobjadanie się i unikanie niezdrowej żywności. Dla wielu znaczący był zdefiniowany cel w życiu, wartość i szczęście, jakie daje rodzina i wspólnota. Bardzo istotna jest regularna, lecz umiarkowana aktywność fizyczna, której zakres powinien być dostosowany do wieku i możliwości; również posiadanie pasji. Sztuką zdrowego starzenia się jest też umiejętność adaptacji do nieuniknionych ograniczeń związanych z wiekiem. Natomiast czynnikiem, o jakim wspomnieli wszyscy długowieczni, jest umiejętność zbytniego nieprzejmowania się troskami i problemami życia, odporność na stres! Najstarszą żyjącą mieszkanką Polski jest Tekla Juniewicz z Gliwic, która skończyła 111 lat. Sylwetkę pani Tekli i jej sposób na długowieczność przedstawię Państwu w następnym wydaniu.